Het (h)erkennen van hoogbegaafdheid bij kinderen

Als Ewout (11) de eerste keer binnen komt lijkt hij een stevige jongen die niet snel van zijn stuk is af te brengen. Maar… die indruk verandert al snel. Tijdens het vertellen vertoont hij weinig mimiek en lichaamsexpressie. Wat hij uitstraalt is: “Ach, het interesseert toch niemand iets…”De tweede keer stelt hij meer vragen. Hij is gericht op feiten zoals: “Waar ga je naar de kerk?” “Waar doe je boodschappen?” “Hoeveel kinderen komen er op een dag?” “Hoelang werk je als speltherapeut?” Aan zijn informatiebehoefte komt geen eind. Hij blijft vragen, ik antwoorden.

Depressieve klachten

Bij Ewout zie ik overwegend een sombere houding. Hij lijkt het opgegeven te hebben om anderen voor zich te interesseren en daarin geen uitweg te weten. Hij komt over als een gesloten jongen. Echter al snel wordt duidelijk dat hij van woordgrapjes houdt. Zijn ogen gaan dan glimmen en met deze woordgrapjes zijn we aan elkaar gewaagd. Er is dan wederzijds contact. De tweede keer valt zijn nieuwsgierigheid op. Later in het contact ontstaat er interesse voor elkaar en blijkt dat we samen kunnen praten over bijzondere dingen in de natuur of opmerkelijke dingen in de maatschappij.

Reden voor de aanmelding van Ewout zijn depressieve klachten. Een psycholoog heeft hem daarvoor doorverwezen naar speltherapie. De psycholoog vermoedt dat de depressieve klachten veroorzaakt worden omdat deze jongen in een gescheiden gezin opgroeit. Maar dan…

Verder dan de spelregels

Ewout kiest voor een spelletje Jenga. De spelregels zijn duidelijk. Om de beurt een blokje eruit halen en boven op de toren leggen. Ewout vindt dit al vrij snel saai. Hij legt de blokken er net iets anders op en creëert zo een heel eigen bouwwerk! Tijdens de speltherapie laat Ewout zien dat je met de Jengablokken Jenga kunt spelen, maar ook andere dingen kunt doen zoals domino. Ook maakt hij architectonische gebouwen die hij met een ballon probeert om te gooien.

Jenga is een balansspel. Het spel doet niet zozeer een beroep op je verstandelijke vermogens, maar meer op motoriek en ruimtelijk inzicht. Bij Jenga halen de spelers om de beurt een blok uit de toren en leggen die bovenop. Zo ontstaat in de loop van het spel een steeds hogere en instabielere toren. Ewout gaat zijn denkvermogen meer gebruiken in plaats van zijn motorisch vermogen. Hij heeft daarvoor originele ideeën en oplossingen. Daarom wordt onder andere het spel Tantrix tijdens de speltherapie geïntroduceerd. Tantrix is een spel dat is gericht op strategisch denken, ruimtelijk inzicht en vooruitdenken.

Uit het feit dat Ewout zich niet laat begrenzen door spelregels, maar er zelf moeilijker varianten op bedenkt, blijkt dat hij een slimme jongen is. Daarom vraag ik Ewout de vragenlijst: “Hoe gaat het met jou?” uit het boek “Hoogbegaafd, nou èn?”1) in te vullen. Hierin staan vragen over school. Bijvoorbeeld: “Kijk je meer uit het raam dan dat je oplet?, Wil je wel lezen op school als de boeken maar wat interessanter waren of kleur je de letters D en O weleens in?”. Ook zijn er vragen over contacten met leeftijdgenoten zoals: “Begrijpen de kinderen in de klas jouw grapjes en speel je vaak met (veel) oudere kinderen?”. Over faalangst staan er vragen in zoals: “Doe je geen nieuwe werkjes omdat je bang bent dat je ze toch niet kunt? Vind je dat je alles in een keer goed moet doen?”. Hierdoor ontdekt Ewout dat hij niet meer gemotiveerd is en de neiging heeft zich aan te passen. Dat is geen goede oplossing, omdat hij dan voorbij gaat aan zijn eigen vermogens, waardoor hij zich ongelukkig voelt. Hij voelt zich een uitzondering in de klas en zijn omgeving. Dat ‘anders zijn’ ervaart hij elke dag. Ook kreeg hij door met deze vragen bezig te zijn kreeg meer inzicht in zijn begaafdheid en hoe de dingen om hem heen effect hebben.

Op zoek naar uitdaging

Tijdens de speltherapie is vooral aandacht besteedt aan de echtscheiding van zijn vader en moeder. Hierin kwamen de verschillen in opvoedingsstijl tussen vader en moeder naar voren. Ewout “mag niks” van zijn vader en weet zich er niet goed te vermaken tijdens het weekend. Als Ewout in het weekend beter gaat aangeven wat hij wil doen en zijn gevoel durft te tonen, in plaats van zichzelf te verstoppen achter: “Ach dat interesseert toch niemand iets…”, ontdekt hij dat zijn omgeving ook weer positiever op hem reageert. Dat versterkt zijn zelfvertrouwen en het gevoel dat hij waardevol is. Hij weet dat de echtscheidingssituatie niet zal veranderen, maar kan er nu zelf wel anders op reageren. Ewout’s vader ziet beter wat hij nodig heeft en zo kunnen ze samen nu meer plezier beleven.
Volgens de psycholoog beschikt Ewout over begaafde mogelijkheden, maar scoort hij laag op motivatiemotief. Hij lijkt dus nauwelijks gemotiveerd om te presteren. Ook uit contact met de meester blijkt dat Ewout slim is, maar weinig gemotiveerd. In een gesprek met de leerkracht, worden de volgende onderwerpen besproken: heeft Ewout wel voldoende uitdaging in de lesstof? Heeft hij zelf wel door dat hij andere interesses heeft dan leeftijdgenoten? Wat is de reden van het niet (meer) gemotiveerd zijn? Tijdens gesprekjes met Ewout de meester ontdekt dat Ewout nadenkt over andere onderwerpen dan zijn leeftijdgenoten. Binnen de school komt er daarom meer aandacht voor de capaciteiten van Ewout.

Ewout is nu een stoere stevige jongen met plezier in het leven en zijn contacten. Daarom rond Ewout de speltherapie af. De laatste keer komt hij glunderend binnen stappen en legt een cadeau op tafel. Om de spanning op te bouwen, mag het niet gelijk worden opengemaakt. Er wordt eerst frisdrank gedronken uit champagneglazen. Pas daarna mag het cadeau geopend worden. Als het papier er afgaat, komt er een doosje Breinbrekers Raadsels tevoorschijn. Hersengymnastiek in een minidoosje! Een goede aanvulling op het spelmateriaal. Het is gericht op het uitdagen en verbeteren van verstandelijke vermogens. Train je Brain! wordt op de markt gebracht door University Games.

Ewout’s motivatie is: “Omdat u zoveel saaie spelletjes hebt staan, heb ik voor de spelkamer dit spel gekocht. Daar kunt u andere kinderen weer mee helpen zodat ze meer zelfvertrouwen krijgen enzo.”

 

Door Henriëtte de Ruijter. Henriëtte de Ruijter is speltherapeut en werkt binnen haar eigen praktijk ‘SpeltherapiePraktijk’, voor meer informatie zie www.speltherapiepraktijk.nl .

Een speltherapeut werkt met kinderen die sociaal- emotionele problemen hebben. Door speltherapie wordt een kind geholpen bij ingrijpende gebeurtenissen of psychische problemen die de ontwikkeling van het kind belemmeren. Met speltherapie wordt de gestagneerde ontwikkeling weer op gang gebracht. Het spel biedt het kind de gelegenheid om te ontspannen, gedachten, gevoelens en wensen te uiten, ervaringen te verwerken en te experimenteren met andere vormen van gedrag. Het kind laat zien wat hem/haar bezig houdt en soms is dat anders dan de omgeving denkt of concludeert.

www.nckt.nl
In het Netwerk van Christen Kinder Therapeuten participeren ondermeer speltherapeuten, integratieve kindertherapeuten en psychomotore kindertherapeuten. Het doel van dit netwerk is om vanuit een christelijk perspectief professionele zorg te bieden aan kinderen en hun ouders/verzorgers.

1)  Hoogbegaafd, nou èn? Ontdekboek over hoogbegaafdheid door Wendy Lammers van Toorenburg; met ill. van Erica Ringelberg. Amsterdam: Samsara 2005

Gerelateerde blogs

Actueel

Choochem symposium 2025 ‘Mens-zijn, mystiek en kunst’

Sprekers en programma Op 15 maart 2025 organiseert Choochem een symposium over ‘Mens-zijn, mystiek en kunst’. Deze bijeenkomst is toegankelijk voor leden en niet-leden. Hieronder ...
Lees meer
Actueel

Onderzoek bij eerstejaarsstudenten Nederlandse universiteiten: sociaal-emotionele behoeften en onderwijsbehoeften.

Marianne Nannings is als PhD student verbonden aan de Radboud Universiteit. Zij vraagt onze aandacht voor haar PhD onderzoek, dit richt zich op de sociaal-emotionele ...
Lees meer
Actueel

Onderzoek naar de behoeften van grootouders met hoogbegaafde kleinkinderen

Wat willen grootouders met kleinkinderen weten over hoogbegaafdheid? En waar hebben ze naast kennis nog meer behoefte aan? Dat vroegen mensen van verschillende verenigingen en ...
Lees meer
Persoonlijke verhalen

We zitten aan het ontbijt en mijn zoon wil geld zien!

Daar zitten we dus. Met elkaar. Rustig wakker te worden en te eten. Ik kom in gesprek met mijn oudste over zijn fiets. Die wordt ...
Lees meer
Persoonlijke verhalen

Jonathan en Matthias gingen een halfjaar niet naar school

Vorig jaar zaten Jonathan (9) en Matthias (6) in de maanden van juni tot november thuis. ‘Een vrij uitdagende periode,’ zo karakteriseert hun moeder Tení ...
Lees meer
Actueel

Verslag Koepel Hoogbegaafdheid – mei 2024

De Koepel Hoogbegaafdheid is het samenwerkingsverband van drie verenigingen die opkomen voor de belangen van hoogbegaafden in Nederland: Pharos, HINT Nederland en Choochem. De Koepel ...
Lees meer
Actueel

Gezocht: Lesmateriaal hoogbegaafdheid en christelijk geloof

Tijdens mijn afstudeeronderzoek naar hoogbegaafdheidsonderwijs in de basisschool blijkt het een uitdaging te zijn om materialen en projecten te vinden die hoogbegaafdheid en het christelijk ...
Lees meer
Actueel

Verslag Koepel Hoogbegaafdheid – februari 2024

De Koepel Hoogbegaafdheid is het samenwerkingsverband van drie verenigingen die opkomen voor de belangen van hoogbegaafden in Nederland: Pharos, HINT Nederland en Choochem. De Koepel ...
Lees meer
Inspiratie

Hoogbegaafd geloven – Passend aanbod

Drieëntwintig dakbalken; twaalf ramen die elk weer bestaan uit acht kleine raampjes (is zesennegentig ramen in totaal); achtenveertig zichtbare orgelpijpen; zeventien rijen banken (gemiddeld elf ...
Lees meer