Titel: Praktijkboek hoogbegaafdheid in psychotherapie
Auteur: Adriaan Sprey
Uitgever: Bohn Stafleu van Loghum, Houten
ISBN: 9789036824903

Samenvatting
Het doel van het boek is om de noodzaak te laten zien van hulp aan mensen met de kenmerken van hoogbegaafdheid, een echt praktisch boek vol handreikingen. Ongeveer 10 tot 12 % van de cliënten in de GGZ die in therapie zijn hebben de kenmerken van hoogbegaafdheid, wat bijna 3x zoveel is als de algemene bevolking die in therapie is bij de GGZ. Er is dus werk aan de winkel om meer inzicht te krijgen in deze specifieke doelgroep, zodat zij de juiste behandeling kunnen krijgen.

Het boek
Het boek bespreekt achtereenvolgens de algemene kenmerken, de diagnostiek, casusconceptualisatie, functieanalyse en betekenisanalyse, behandelplan, technieken en proces en de therapeutische relatie.

Het is een zeer specifieke doelgroep en vraagt om gedegen kennis van hulpverleners om de juiste diagnose te stellen en een goed behandelplan op te stellen. Hiermee wordt dan de juiste hulp geboden. Een cliënt meldt zich bij de GGZ vaak aan met klachten van angst, trauma, depressie, burn-out, ADHD enz. Om de juiste hulp te bieden is geen gemakkelijke opgave voor hulpverleners, want het zijn interessante, kritische en creatieve cliënten die bij een therapeut gevoelens van ergernis, onzekerheid, ontmoediging of juist sterke betrokkenheid kunnen oproepen.

Het is lastig te vatten dat iemand die de luxe kent van zoveel meegekregen talenten toch faalt in werk, relaties of lijdt aan psychische problemen of een persoonlijkheidsstoornis heeft. In ruim 85% van de gevallen is de cliënt met kenmerken van hoogbegaafdheid ook hoogsensitief en dit zorgt ervoor dat cliënten vaak de therapeut aanvoelen. Bij hoogsensitiviteit gaat het om de factor diepgaande verwerking van prikkels en dit is nog weinig bekend, hierdoor wordt hoogsensitiviteit anders geduid en behandeld en de focus ligt niet daar waar het hoort, waardoor de cliënt niet goed behandeld wordt en bijvoorbeeld alleen ten dele leert om te gaan met omgevingsfactoren die belastend zijn.

De auteur beschrijft verschillende modellen die gebruikt worden om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de hoogbegaafde cliënt met of zonder persoonlijkheidskenmerken en stoornissen. Bijvoorbeeld het vijffactorenmodel (Neuroticisme, extraversie, openheid, altruïsme en consciëntieusheid) kan gebruikt worden bij een snelle screening van algemene en gezonde trekken van de hoogbegaafde cliënt. Waaruit blijkt dat hoogbegaafdheid vaak samen gaat met perfectionisme. Dit perfectionisme is vaak flexibel, open, intens en creatief.

Als er sprake is van hoogbegaafdheid bij de cliënt met specifieke persoonlijkheidstrekken dan wordt het psychotherapeutisch proces in zeven fasen behandeld; (1) probleeminventarisatie, (2) voorlopige holistische theorie, (3) getoetste holistische theorie, (4) functieanalyse en betekenisanalyse van kerngedrag, (5) behandelplan met probleemselectie, (6) Uitvoeringsfase therapie, (7) evaluatie.

Bij hoogbegaafdheid wordt er een tweezijdig behandelplan gemaakt, omdat er sprake is van dubbel kerngedrag, namelijk algemeen (snel oplossingen scheppen) en specifiek (twaalf persoonlijkheidstrekken).
In het hoofdstuk over het behandelplan en de probleemselectie komen eigenlijk alle veel voorkomende kenmerken van hoogbegaafdheid ter sprake en geeft een zeer goed beeld waar de therapeut op moet letten en wat aandacht behoeft. Bijvoorbeeld dat een therapiedoel kan zijn om van autonoom denken naar autonoom handelen te gaan. Dit komt meer bij intelligente vrouwen voor, omdat zij zich te afhankelijk opstellen om afwijzing en verlating te voorkomen.
Ik sluit af met de therapeutische zin waar ik me helemaal in kan vinden: Zelfinzicht is de eerste stap naar gedragsverandering!

Conclusie
Een absolute aanrader voor (aankomende) hulpverleners in de GGZ, psychotherapeuten en psychologen. Hierdoor krijgt men meer inzicht in wat mensen met de kenmerken van hoogbegaafdheid nodig hebben en deze vervolgens goed te diagnosticeren en te behandelen. Hierdoor zullen vele cliënten met de kenmerken van hoogbegaafdheid geholpen zijn.

Doortje Wüllschleger

Bestuurslid Choochem